Գոյական

Կարդա՛ և իմացի՛ր:

Առարկա ցույց տվող բառերը կոչվում են գոյական:

Գոյականները  ցույց են տալիս անձ կամ իր:

Առարկա ասելով հասկանում ենք՝+

1.իրեր, oրինակ՝  պատ, աթոռ, ծաղիկ,

  2. կենդանիներ, oրինակ՝արջ, կրիա,

  3.երևույթներ (ընդ որում, երևույթ ցույց տվող բառերը ոչ շոշափելի առարկաներն են),  oրինակ՝ երազանք, ամպրոպ և այլն,

  4.անձինք, oրինակ՝ մարդ, աղջիկ, այդ թվում՝

• անձնանուններ, oրինակ՝Հովհաննես Թումանյան,
• մասնագիտություն, զբաղմունք՝ oրինակ՝դերասան, որսորդ, դարբին, տնտեսուհի:

Գոյականները պատասխանում են ի՞նչ, ինչե՞ր, ո՞վ, ովքե՞ր հարցերին:

Անձ ցույց տվող գոյականները վերաբերում են միայն մարդկանց և պատասխանում են ո՞վ, ովքե՞ր հարցերին: Օրինակ՝ տղա, Դավիթ, հայ, թոռնիկ, ընկեր, հայրիկ, Մհեր, բռնցքամարտիկ, վարորդ, որսորդ, ֆուտբոլասեր:

Իր ցույց տվող գոյականները պատասխանում են ի՞նչ, ինչե՞ր հարցերին:

Իր ցույց տվող գոյականներին են պատկանում նաև այնպիսի բառեր, որոնց ցույց տված առարկաները հնարավոր չէ շոշափել, այլ կարելի է միայն զգալ: Օրինակ՝ ընկերներ և ընկերություն բառերը գոյականներ են: Նույնպիսի գոյականներ են մանկություն, ուսում, համբերություն, բախտ, մայրություն, հիացմունք և շատ ուրիշ բառեր:

Ություն, ում ածանցով բառերը գոյականներ են:

Առաջադրանքներ:

1. Խմբավորի՛ր:

Գունդ, գնդապետ, եգիպտացի, եգիպտացորեն, թիզ, թզուկ, կառք, կառապան, վաճառական, վաճառասեղան, ուղի, ուղևոր,հնդիկ, հնդկահավ, վերելք, վիրաբույժ, դերձակ, հացահատիկ, հացթուխ, խոհարար, խոհանոց, լուր, լրագիր, լրագրող, հետք, հետախույզ, օձ, օձիք:

2. Տրված բառերից առանձնացրո՛ւ գոյականները:

տղա, սեղան, գեղեցիկ, բարի, կատակել, աղջիկ, արքայազն, չարաճճի, նկարել, նկար, մատիտ, սակայն, ուրախություն, անձրև, մայրիկ

Տղա

Սեղան

Աղջիկ

Արքայազն

Նկար

Մատիտ

ՈՒրախություն

Անձրև

Մայրիկ

 Ինչպե՞ս կասես մեկ բառով: Որոշի՛ր, թե կազմածդ գոյականներից յուրաքանչյուրը ցույց է տալիս ի՞ր, թե՞ անձ:

Փոքր նավ – իր

Ռազմական նավ – անձ

Նավի հրամանատար – անձ

Մարդ, որը վարում է նավը – անձ

Նավ, որը լողում է ջրի խորքերում – իր

Նավի վրա ծառայող մարդիկ – անձ

Նավերի հանգստավայր – իր

4. Յուրաքանչյուր բառից կազմի՛ր երկուական գոյական, որոնցից մեկը ցույց տա իր, մյուսը՝ անձ: Օրինակ՝ քար – քարհանք — քարտաշ

Օդ, տոմս, ժամ, փոստ, լող, քաղաք:

5. «Մանկիկ, մայր, մանկություն, զավակ, որդի, գագաթ, առյուծ»բառերը գրիր համապատասխան շարքերում:

Ո՞վ- մանկիկ մայր զավակ որդի առյուծ
Ի՞նչ- մանկություն գագաթ

6. Խմբավորի՛ր իմաստով մոտ բառերը՝ հոմանիշները:

սարսափ-ահ	հարձակում
ավարտ-վերջ	տառապանք
գրոհ-հարձակում	բույր-հոտ
տանջանք-տառապանք	ահ
հոտ-բույր	վճիռ
որոշում-վճիռ	վերջ
բողոք-գանգաթ	համբավ
ցավ-կսկիթ	գանգատ
հռչակ-համբալ	կսկիծ

7. Խմբավորի՛ր շոշափելի և ոչ շոշափելի առարկաներ ցույց տվող գոյականները:

Երազ, երշիկ, հույս, կասկած, պատիվ, վերարկու, ճաշակ, հաց, կարոտ, քար, արձագանք, թմբուկ, բնավորություն:

Շոշափելի գոյականներ	Ոչ շոշափելի գոյականներ
երշիկ	Երազ
վերարկու	հույս
հաց	կասկած
քար	պատիվ
թմբուկ	ճաշակ
	կարոտ
	արձագանքկարոտ

8. Խմբավորի՛ր հականիշները:

սկիզբ-վերջ	օգուտ
հարգանք-արհամարհանք	ներում
վնաս-օգուտ	խավար
հաղթահարել-պարտվել	վերջ
լույս-խավար	պարտություն
պատիժ-ներում՛	արհամարհանք

 Կարդա՛ և իմացի՛ր:

Հատուկ և հասարակ անուններ

Հատուկ անունները տրվում են միևնույն տեսակի առարկաները մեկը մյուսից տարբերելու համար: Հատուկ անուններ ունեն նաև գործարաններն ու հիմնարկները, գրական երկերը, թերթերն ու ամսագրերը:

Հատուկ անունները գրվում են մեծատառով՝ Եվրոպա, Աֆրիկա, Գերմանիա, Լոնդոն, Նեղոս և այլն:

Երկու և ավելի բառերից կազմված հատուկ անունները ճիշտ գրելու համար պետք է հիշել.

Առաջին բառը միշտ գրվում է մեծատառով՝ Սևանա լիճ, Արարատյան դաշտավայր, Կարմիր ծով, Հյուսիսային սառուցյալ օվկիանոս:

Մարդկանց տրվող հատուկ անուններում բոլոր բառերը գրվում են մեծատառով՝ Մեսրոպ Մաշտոց, Մխիթար Սեբաստացի և այլն:

Պետություններին տրվող հատուկ անուններում բոլոր բառերը գրվում են մեծատոռվ՝ Հայաստանի Հանրապետություն, Մեծ Բրիտանիայի Միացյալ Թագավորություն և այլն:

Առաջադրանքներ

9. Շարքից առանձնացրու հատուկ գոյականները:

մարդ, Վարդուհի, Արագած, սեղան, սար, Երևան, մայրիկ, թագավոր, թագավորություն, Հովհաննես Թումանյան:՛

Վարդուհի, Արագած, Երևան, Հովհաննես, Թումանյան:

11. Գրիր 5 հատուկ, 5 հասարակ գոյական։ Երևան, Աշտարակ, Անահիտ, Մարե, Արիանա։ Գարուն, ամառ, աշու, ձմեռ, արև։
12. Գրիր անձ և իր ցույց տվող 10-ական գոյական։ Այր, կին, աղջիկ, տղա, ուսուցիչ, տնտեսագետ, գիտաշխատող, ֆիզիկոս, փայտագործ, դերձակ։ Հեռախոս, համակարգիչ, ժամացույց, դաշնամուր, լամպ, խաղալիք, բարձ, բլոկնոտ մատիտ ջնջիչ։

 13. Խմբավորի՛ր հատուկ անուններն ըստ օրինակի:

Օշական, Գառնի, Բյուրական — գյուղ

Արաքս, Վանաձոր, Աղայան, Սյունիք, Դեբեդ, Կոտայք, Աղստև, Թումանյան,
Տավուշ, Երևան, Հրազդան, Կապան, Որոտան, Խնկոյան, Դիլիջան, Արփա, Գյումրի:

Քաղաք – Վանաձոր, Երևան, Հրազդան, Կապան, Դիլիջան, Գյումրի

Գրող – Աղայան, Թումանյան, Խնկոյան

Մարզ – Սյունիք, Կոտայք, Տավուշ

Գետ – Արաքս, Դեբեդ, Աղստև, Հրազդան
Որոտան, Արփա

13. 13. Շարունակի՛ր ըստ օրինակի:

Լույս- Լուսիկ

Շող, գառ, թագ, նազ, վարս, վարդ, սաթ, լուսին, խաչ:

Շող-Շողիկ

գառ-Գառնիկ

թագ-Թագուհի

նազ-Նազիկ

վարս-Վարսիկ

վարդ- Վարդիկ

սաթ-Սաթենիկ

լուսին-Լուսինե

խաչ-Խաչիկ

14. 14. Յուրաքանչյուր բառով կազմի՛ր երկուական նախադասություն, որոնցից մեկում այն հանդես գա որպես հասարակ, մյուսում՝ հատուկ անուն:

Արփի, վահան, աղավնի, մանուկ

Արփին իմ լավ ընկերն է։

Արփին շողում է երկնքում։

Վահանը իմ հորեղբայրն է։

Վահանը պատրաստված է մետաղից։

Աղավնին ուրախ խաղում է ընկերների հետ։

Աղավնին խաղաղության խորհրդանիշն է։

Մանուկը ունի շատ ընկերներ։

Մանուկները խաղում են բացատում։

Կարդա՛ և իմացի՛ր:

Գոյականի թիվը

Գոյականն ունի երկու թիվ՝ եզակի և հոգնակի:

Գոյականի եզակի թիվը ցույց է տալիս մեկ առարկա և պատասխանում է ո՞վ, ի՞նչ հարցերին:

Գոյականի հոգնակի թիվը ցույց է տալիս նույն տեսակի մեկից ավելի առարկաներ և պատասխանում է ովքե՞ր, ինչե՞ր հարցերին:

Գոյականի հոգնակի թիվը կազմվում է եր կամ ներ մասնիկներով:

Միավանկ գոյականների հոգնակին կազմվում է եր մասնիկով:

Աչք –աչքեր

Սագ –սագեր

Տանձ – տանձեր

Երգ – երգեր

Գորգ – գորգեր

Բացառություն են կազմում մարդ և կին միավանկ բառերը:

Մարդ – մարդիկ

Կին – կանայք

Բազմավանկ գոյականների հոգնակին կազմվում է ներ մասնիկով:

Նամակ – նամակներ

Ասեղ – ասեղներ

Այգի – այգիներ

Ձմերուկ – ձմերուկներ

Ն տառով վերջացող բազմավանկ գոյականների հոգնակի թիվը գրվում է կրկնակի ն-ով (նն), քանի որ բառավերջի ն-ին ավելանում է ներ մասնիկը:

Սեղան – սեղաններ

Հին հայերենում կան միավանկ գոյականներ, որոնք բառավերջում ունեցել են ն հնչյունը: Այդ բառերի հոգնակի թիվը կազմելիս ն հնչյունը վերականգնվում է:

Ձուկ (ն) – ձկներ

Դուռ (ն) – դռներ

թոռ (ն) – թոռներ

լեռ (ն) – լեռներ

գառ (ն) – գառներ

Կան գոյականներ, որոնք հոգնակի թիվ չունեն:

Ձյուն, նավթ, եղյամ, հրճվանք, գրագիտություն, վազք, նկարչություն….

Առաջադրանքներ

15. 15. Տրվածբառերը դարձրու հոգնակի՝ ավելացնելով —եր կամ —ներ վերջավորությունը, օրինակ՝ սեղան-սեղաններ։

պարան-պարաներ,

սեղան-սեղաններ

սիրտ-սրտեր

շուն-շներ

գիրք-գրքեր

դասարան-դասարաններ

գետ-գետեր

բառարան-բառարաններ։

16․ Դուրս գրի՛ր հոգնակի թվով օգտագործված գոյականները և առանձնացրո՛ւ հոգնակիի վերջավորությունը:

Սեղան, կախիչ, մարդիկ, հանելուկներ, մատներ, կապիկներ, ժամացույցներ, դաս, կաշիներ, լարեր, պատուհաններ, նախագահներ, տնակներ, հոգիներ:

14․ Բառերը դարձրո՛ւ հոգնակի և խմբավորի՛ր:

Դաս, գրիչ, լուր, քար, վագր, տղա, ցուցատախտակ, կողմնացույց, հուշ, մազ, լեզու, կակաչ, փայտ, աչք:

եր-ով վերջացողներ- դասեր, լուրեր,քարեր, հուեր, մազեր, փայտեր, աչքեր։

ներ-ով վերջացողներ- գրիչներ, ցուցատախտակներ, կողմնացույցներ, լեզուներ, կակաչներ,

16. 16. Կազմի՛ր գոյականների հոգնակին:

Տառ – տառեր

Գառ – գառներ

Գառնուկ –գառնուկներ

Բառ –բառեր

լեռ –լեռներ

ժայռ –ժայռեր

ձեռք –ձերքեր

ձեռնոց –ձեռնոցներ

հարս –հարսներ

խոտ –խոտեր

ոտք –ոտքեր

մուկ –մկներ

ձուկ –ձկներ

ձմերուկ –ձմերուկմներ

արմատ –արմատներ

թոռ –թոռներ

աթոռ –աթոռներ

դուռ –դռներ

Կարդա՛ և իմացի՛ր:

Նախադասության մեջ գոյականը կարող է հանդես գալ տարբեր ձևերով: Գոյականի փոփոխությունը նախադասության մեջ կոչվում է հոլովում:

Գոյականի անփոփոխ ձևը նրա ուղիղ ձևն է:

Գոյականի թեք ձևերը նրա փոփոխված ձևերն են:

Ը և ն վերջավորությունները գոյականի ձևը չեն փոխում:

Առաջադրանքներ

17. 17. Գոտականի թեք ձևերը դարձրո՛ւ ուղիղ:

Երկնքի-երկինք

ծերունու-ծերունի

տան-տուն

քրոջ-քույր

տարվա-տարի

առվի-առու

խմբում-խումբ

սրտից-սիրտ

մոր-մայր

ծաղկով-ծաղիկ

փշատենու-փշատենի

գարնան-գարուն,

մանկության-մանկություն

տիրոջ-տեր

շարժման-շարժում

թփի-թուփ:

18. 18. Փակագծում գրված բառը համապատասխանեցրու նախադասությանը։

Պապիկի այգում աճում էին բազմաթիվ պտղատու ծառեր։

Պապիկը աղբյուրից սառը ջուր խմեց։

Պապիկը անչափ սիրում է իր թոռնիկներին:

19․ Փակագծում գրված բառը համապատասխանեցրու նախադասությանը։

Արագած լեռը քառագագաթ է։

Արագած լեռը կոչվել է Արա թագավորի անունով։

Արագածի լանջերով հոսում են սառնորակ աղբյուրներ։

1.Գրիր այն թիվը, որ հավասար է 9 հազարյակ 7 հարյուրյակ և 6 միավոր կարգային գումարելիների գումարին:

9760      2) 9076       3) 9670                   4) 9706         5) 97760:

2. Որքանո՞վ կփոքրանա 73976 թիվը, եթե նրա գրության հարյուրավորը փոխարինենք   0-ով:

9-ով      2) 90-ով       3) 999-ով                 4) 99-ով         5) 900-ով:

3.Գումարիելիներից մեկը մեծացրել են 8-ով, իսկ մյուսը փոքրացրել են 3-ով: Արդյունքում գումարը

կմեծանա 11-ով           2) կփոքրանա 11-ով          3) կմեծանա 5-ով                         4) կփոքրանա 5-ով            5) կմնա նույնը:

4. Կենդանաբանական այգու տոմսը մեծահասակի համար արժի 4 եվրո, երեխայի տոմսը 1 եվրոյով ավելի էժան է: Քանի՞ եվրո պետք է վճարի հայրը իր երկու երեխաների հետ կենդանաբանական այգի մտնելու համար:

                      1) 5          2) 6          3) 12         4) 7             4) 10:

5. Ընտրիր այն թվանշանը, որը 5075< 50*5 գրության մեջ «*» -ի փոխարեն տեղադրելով անհավասարությունը ճիշտ լինի:

       1)8           2) 0              3) 5              4) 4              5) 6

6. Ընտրիր այն շարքը, որտեղ թվերը դասավորված են  աճման   կարգով: 

                2) 78427, 62436, 5319, 64626            

                3) 78427, 62436, 4626, 5319

                4) 4626, 5319, 62436, 78427

                5) 40346, 39999, 39998, 29999 

7․ժամը րոպեներով արտահայտած կլինի

• 12          2) 6              3) 20            4) 30            5) 4:
• 11.  5տ 3ց 50 կգ-ը կիլոգրամներով արտահայտած կլինի
• 1)3550                2) 5530        3) 5035         4) 5553        5) 5350:
• 12. Քանի՞ երկնիշ թիվ կա, որի տասնավորը փոքր է միավորից:
• 26          2) 18            3) 9              4) 30            5) 36:

• 8.  Գծագրում ներկված է պատկերի

•     6/9 մաը     2) մասը                3) մասը                                  4) մասը                5) մասը:

8. 904 և 14 թվերի տարբերությունը փոքրացրու 10 անգամ:

Պատ․՝ 89

9. Թվային հաջորդականությունը կազմված է հետևյալ կանոնով. առաջին անդամը 1 է, երկրորդ անդամից սկսած յուրաքանչյուր անդամը հավասար է իր նախորդի կրկնապատիկին գումարած 1: Գրեք այդ հաջորդականության չորրորդ անդամը:. 39-ի և 6-ի արտադրալից հանիր 105-ի և 3-ի քանորդը:

Պաը․՝ 15

10. AC հատվածի   երկարությունը 6սմ 7մմ է,  BC հատվածինը՝ 8 սմ 4 մմ: Գտիր  AB  հատվածի   երկարությունը միլիմետրերով:

Պատ․՝ 151 մմ

11. Հաշվիր   3900+( 2100:3-12×50)  արտահայտության արժեքը:

Պատ․՝ 4000

12. Ուղղանկյան մի կողմը 6սմ է, իսկ մյուս կողմը այդ կողմի կրկնակին է: Գտիր այն քառակուսու կողմը, որի պարագիծը հավասար է այդ ուղղանկյան պարագծին:

Պատ․՝ 9